ΜΕΤΕΩΡΑ

Στην κεντρική Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στο βορειοδυτικό τμήμα της Θεσσαλίας, εκεί που τελειώνει η πεδιάδα, υψώνονται γιγάντιοι βράχοι, ένα σύμπλεγμα από τεράστιους σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη, που δημιουργούν ένα μοναδικό, ίσως παγκόσμιο, θέαμα.

Αυτοί οι θεόρατοι βράχοι δεν αναφέρονται ούτε στη μυθολογία ούτε από κάποιον Έλληνα ή ξένο ιστορικό. Οι ιστορικοί και οι γεωλόγοι άρχισαν να ασχολούνται με τη δημιουργία αυτών των βράχων εδώ και περίπου χίλια χρόνια, διατυπώνοντας διάφορες θεωρίες. Σύμφωνα με την παράδοση, στην περιοχή της σημερινής Θεσσαλίας, τα παλιά χρόνια, υπήρχε μια απέραντη λίμνη. Ένας μεγάλος σεισμός χώρισε τα βουνά στα δύο και ανάμεσα στον Όλυμπο και τον Κίσσαβο σχηματίστηκε ένα πέρασμα, τα Τέμπη. Τα νερά χύθηκαν στη θάλασσα και η Θεσσαλία έγινε μια πεδιάδα.

Σύμφωνα με τη επικρατέστερη θεωρία, του Γερμανού γεωλόγου Αλ. Φίλιπσον, ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα, ένας μεγάλος ποταμός είχε τις εκβολές του στην περιοχή αυτή, που για εκατομμύρια χρόνια καλυπτόταν από ένα στενό και βαθύ θαλάσσιο τμήμα. Τα νερά του ποταμού εναπόθεταν στις εκβολές φερτές ύλες: πέτρες, άμμο και λάσπη και γενικότερα διάφορα υλικά που μεταφέρονταν με τα νερά του από βορειότερα τμήματα της αρχέγονης κεντρικής Ευρώπης. οι βράχοι των Μετεώρων δημιουργήθηκαν από τη συσσώρευση αυτών των υλικών τα οποία ενώθηκαν για να σχηματίσουν ένα ενιαίο κώνο.
Πριν από περίπου 25-30 εκατομμύρια χρόνια, μετά από γεωλογικές μεταβολές που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των αιώνων, ανυψώθηκε το κεντρικό τμήμα της σημερινής Ελλάδος και βυθίστηκε η περιοχή της Θεσσαλίας, η οποία αποτέλεσε μία λίμνη. Αργότερα δημιουργήθηκε το άνοιγμα των Τεμπών, με αποτέλεσμα τα νερά να χυθούν στο σημερινό Αιγαίο και να αποκαλυφθεί η θεσσαλική πεδιάδα.

Το ύψος των θεόρατων αυτών βράχων φτάνει τα 400 μέτρα. Είναι το σημαντικότερο μετά το Άγιο Όρος, μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα. Στους βράχους αυτούς βρήκαν καταφύγιο, γύρω στο 1100 μΧ., αρκετοί τολμηροί ερημίτες και αναχωρητές. Σκαρφάλωσαν και φώλιασαν σαν τα πουλιά μέσα στις σπηλιές και στις κουφάλες των βράχων, απομονωμένοι, αναζητώντας ψυχική ηρεμία, γαλήνη και με την προσευχή επιδίωκαν την χριστιανική τελειότητα. Οι βράχοι βρίσκονται μεταξύ γης και ουρανού. Στην αρχή οι ασκητές ήταν απομονωμένοι και προσεύχονταν σε μικρά παρεκκλήσια, τα λεγόμενα «προσευχάδια», όχι μόνον για τη δική τους σωτηρία αλλά και για την σωτηρία όλων των ανθρώπων. Η ζωή τους ήταν λιτή και η εργασία επίπονη.

Ως πρώτος ασκητής αναφέρεται ο Βαρνάβας περί τα 950-970 μ.Χ., ο οποίος ίδρυσε τη Σκήτη του Αγίου Πνεύματος και ακολούθησε η ίδρυση της Σκήτης της Μεταμορφώσεως από τον Κρητικό μοναχό Ανδρόνικο στις αρχές του 1000 μ.Χ. Κατόπιν ιδρύεται η Σκήτη των Σταγών ή Δούπιανη περί τα 1150-1160 μ.Χ. Εκτός από τις προαναφερθείσες σκήτες υπήρχαν και άλλες σε διάφορες κοιλότητες γύρω από τον βράχο της Δούπιανης, του Αγίου Πνεύματος και του βράχου της «Σουρλωτής». Στις αρχές του 12ου αιώνα είχε πια συγκροτηθεί στον χώρο των Μετεώρων μικρή ασκητική πολιτεία με κέντρο λατρείας τον ναό της Θεοτόκου που αποτελούσε το «Κυριακό» ή «Πρωτάτο» και ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται νότια του βράχου της Δούπιανης.

Τον 14ο αιώνα, ο Όσιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης, συγκροτεί το πρώτο οργανωμένο μοναστικό κοινόβιο με κανονισμούς και το οργάνωσε σύμφωνα με το τυπικό των οργανωμένων μονών του Αγίου Όρους. Ιδρύει την Ι. Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, και έδωσε στον μεγάλο βράχο «Πλατύ Λίθο» το όνομα Μετέωρο και από τότε όλοι οι βράχοι φέρουν αυτό το όνομα. Στην συνέχεια έχουμε την δημιουργία πολλών ιερών μονών σε διάστημα 2 αιώνων (14ο – 15ο), περίοδο μεγάλης ακμής του μοναχισμού στα Μετέωρα. Ο αριθμός τους τότε φτάνει τα 24.

Στη θέα των ιερών βράχων ο επισκέπτης μένει έκθαμβος από την εντυπωσιακή μεγαλοπρέπεια αυτού του γιγαντιαίου πέτρινου συμπλέγματος. Η ανάβαση παλαιότερα γινόταν με σκαλωσιές στηριγμένες σε δοκάρια σφηνωμένα μέσα στους βράχους, με δίχτυ, και λίγο αργότερα με ανεμόσκαλες. Σήμερα οι προσκυνητές - επισκέπτες χρησιμοποιούν τις σκάλες που λαξεύτηκαν στα βράχια, εξασφαλίζοντας έτσι μία άνετη και ασφαλή ανάβαση στα μοναστήρια.
Από τα 24 μοναστήρια σήμερα λειτουργούν τα έξι ενώ τα υπόλοιπα 15 είναι ακατοίκητα και ερειπωμένα. Oι Ιερές Μονές της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος,της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, και του Βαρλαάμ είναι αντρικές ενώ η Ιερά Μονή Ρουσάνου και Αγίου Στεφάνου γυναικείες.

Στα Μετέωρα σώζονται θησαυροί, κειμήλια και πολλά έργα μικροτεχνίας. Αντιπροσωπευτικό δείγμα μικροτεχνίας είναι το αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο που βρίσκεται στο καθολικό της Ιεράς Μονής Αγίου Στεφάνου. Φορητές εικόνες οι παλαιότερες από τις οποίες σήμερα φυλάσσονται στα σκευοφυλάκια των ναών, Σταυροί με Τίμιο Ξύλο, αρχιερατικοί ράβδοι, χρυσοποίκιλτα ιερατικά άμφια, χειρόγραφα, Ευαγγέλια, σκεύη για λειτουργικούς σκοπούς, μολυβδόβουλλα, αργυρές λειψανοθήκες είναι κάποια από τα μουσειακά εκθέματα, που ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει. Από ιστορικής πλευράς μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πάνω από χίλιοι χειρόγραφοι κώδικες, καθώς και οι πολύτιμες σε αξία σειρές βυζαντινών και μεταβυζαντινών εγγράφων που σώζονται και φυλάσσονται στα αρχειοφυλάκια των μοναστηριών. Στην Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου φυλάσσεται και η Θαυματουργός Κάρα του Άγιου Χαράλαμπου, ενώ στη Μονή Βαρλαάμ υπάρχει το Ευαγγέλιο που αποδίδεται στον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κων/νο Πορφυρογέννητο.

Τα Άγια Μετέωρα είναι αναγνωρισμένα ως διατηρητέο και προστατευόμενο μνημείο της ανθρωπότητας από την UNESCO και άλλους διεθνείς οργανισμούς. Το 1995 ανακηρύχθηκε τόπος Ιερός, αναλλοίωτος και απαραβίαστος που του εξασφαλίζει την Ορθόδοξη αυθεντικότητά του και την αποτελεσματική προστασία του. Στο πέρασμα των αιώνων τα Μοναστήρια των Μετεώρων έχουν να μας παρουσιάσουν πλούσια δράση. Προσέφεραν πολλά και συνεχίζουν να προσφέρουν, όχι μόνο στον Ορθόδοξο Μοναχισμό και στην εκκλησία αλλά και στο Έθνος, με το πλούσιο κοινωνικό τους έργο και  τη συμβολή τους στη διατήρηση της πολιτιστικής μας παράδοσης και κληρονομιάς.